Вы здесь

Сайнормы нина’’ пилибт’ тенеӈгуна’’

Е.А. Беляева нися’, С.П. Дуркина ири’ сайнормахад’ ниӈаханзь’ ту’’

Сайнорма ӈэва мальӈгана ёнар’’ хасуюёнар’’ тет ю’’ нябимдей по’ носиндалава ирий’ сидя юдимдей яляхана Государственный комитет обороны СССР падарм’ ӈадимдевысь: выӈгад’ армиян’ ю’’ ёнар’’ тым’’, тыбэрти’’, хану’’, вэнеко’’ ханась.

Тарця падарм’ ӈадимхая’’, сидя яля’’ ваерась Архангельский военный округхад’ яхана’’ тарця табекова’ тэвыць – ёнар’’ хасуюёнар’’ тет ю’’ няхарамдэй по’ январь’ ирий нюртей яля’ ӈэсонд’ Ненэцие’’ округхад’ сайнорман’ ӈэдтась: мат’’ юр’’ тыбэртям’, мат’’ ёнар’’ тым’’, ёнар’’ сидя юр’’ ханм’. Тикы яляхат’ маня’’ ненэциена е’’эмня сайнормаӈэ’ хаясь. Тарця вади’’ намдхая’’ хусувэй выӈгад’ ненэця’’ сайнорманзь’ ханаба’’ пяць.

Ӈока нина’’ пудана ӈарка’’ сайнормахана сайнорӈаць, ява’ лэтбиць. Тарця ненэциена’’ е’’эмня сидя по’ тяхана Няръяна маркана памятник’ ӈадимясь. Оленно-транспортный батальонха’’на’’ сайнормына победам’ хахаялтамбиць. Ӈэрм’ тенз’ мэта ненэця’’, тыдо’, вэнекудо’ пыдадо’ нись’ сяй’’ сайнорӈаць, хусувэй серкана мэбе’’ӈаць. Сайнормахад’ ӈока’’ ненэциена ниць’ ту’’, не’’ нисяси’’ хаювы’’ нюкцидо’ вадабиць’’.

Тюку по’ носиндалава ирийна сидя юдимдей толыркана памятник’ хэван’ хибяри’’ ма’’лэйдаць, митинг’ ваерась. Саю’’ по’’ нямна лаханавы’’ хибяри’’ вадидо’ хэтбиць. Сайнормахана мэвы’’ ненэця’’ ню’’, нюто’ ню’’, округна ерв’’, общественной организация’’ манзаи’’ пэртя’’ ӈэвдо’ хавраванзь’ товыць, хусувэдо’ ӈамдэд’ тэвравысь. Марад’ хибяри’’ хавна тамна округна ӈэсыхыт’ – Омахад, Несьхад, Пёшахад, Саляхад’ товы’’ хибяри’’ таняць. Хорей Верхад’ тикахана Евдокия Алексеевна Беляева танясь. Пыда нися’ хасада сайнормахад’ нивысь ту’’. Ханяна сайнормы, ханяна сюры не нюда’’ ехэра’’. Тюкумэвахана Няръяна маркана масьтевы памятник’ хэваан Евдокия Алексеевна нян’ тарця вади’’ хэтась: – Мань’ нисяв’ Алексей Тарасович Валей сайнораман’ 1942 похона нара хаясь, пыда 1903 похона соявысь. Тикахад’ падар’ ня’’амаваць, ханяна падысь 1943 похона юхувысь. Военкоматан’ ядэрӈадамзь, письмом’ падбидамзь, пюрӈавась. Ханяна сайнормы? Юнси’’ юхувамда валакада теневава’’. Тикы’хавна ӈамгахэрт’ ехэрава’’. Илеван’ ямбан нисяв’ пюрӈав’, теневаван’ харвадм’: ханяна сюры, таня ӈэдалёрман’ харвадм’, ӈэвав’ харвась. Нисяв’ хойхад’ хаясь, падарм’ ехэрана ненэць, ӈобкарт’ сидяӈгартада яӈгу. Хурка ӈэвакы нив’ тене.

Ӈарка яхад’ хаясь. Ӈарка’’ хибяри’’ маць: таӈыӈдавы яхад’ тыбэртя’’ ненэця’’ ханаць, нерде Каратайкан’ ӈэдалавыдаць, таняхад’ Амдерман’ тэввыдаць. Амдермахад’ яв’ ӈанохона ханавыдось. Мань нисяв’ нара мальӈгана хэвысь, тикым’ ӈопой пухуцяко няни’ ваде’’ӈадась. Нисяв’ Хоседа Хард’ тя хэвысь. Ханяна сайнормакы? Маня’’ ненэциена ханярина сайнорӈаць, Ленинградской областьхана мэць, Синявино’ няна яӈгумына ӈока’’, Смоленской, Псковской областьхана, Курск’ няна мэвыць. Тарем’ илеван’ ямбан нисяв’ пюрӈав’. Хэванда мальӈгана небяв’ няхар’’ нюкцясавэй хаись, тетимдейва соявндась. Не няв 1942 по’ сыра някуна соясь. Нисяси’ хаиваць, тарем вадыва’’. Небянана саць саӈго’’воӈась. Тедая’’ ин’ хаврась, ярцетыдм’.

Серафима Петровна Дуркина ирида, небянда нися сайнормахана яӈгумысь. Иримда тензебтевась хусувэй по’ тэворцеты. Тюкумэвахана хонарковани’ тарця вади’’ хэтась: – Мань небян’ нися Вылка Павел Игнатьевич, ирив’ ӈобтарем’ сайнорман’ хаясь. Небяв’ масьты: ханзер’’ хэвакы, ӈамгахэрт’ ехэрась, ханяхартахана мэвндавы. Ненэця вадаривна лаханась, ӈобкарт’ луца’’ вадам’ ехэранась. Ханзер’’ сайнормакы? Небяв’ ӈацекэхэт’ сямянд’ ӈаркась, тамальӈгана сидяяӈганя подась, ю’’ пота хасава няда танясь, сиднтет пота не няда танясь. Ӈока по’’ ехэраваць, ханяна сайнормы, ханяна яӈгумы. Тикахад’ «Книга памяти» таня, таняна нюмда ховась. Совхоз «Петровский» Луганский областьхана таня, хадри’’ таняна сайнормакы, 1942 похона яӈгумысь, тикы яхана сюры.

Победа ялям’ маня’’ ненэциена, тына’’, вэнекуна’’ хахаялтамбидонзь. Ӈока хибярина пуня яхандо’ нидась’ ту’’, ӈокаювдо’ ханяна яӈгума’’, ханяна сюрва’’ я’’ тенад’ ехэрана’’. Победам’ тэврамбавы’’ хибярина пилибт’ тенеӈгуна’’. Пыдо’ те’’ны’’ маня’’ илевана’’ е’’эмня ява’ хэвняхад’ товэхэт’ лэтраць.