Вы здесь

Наць ӈэ’’ма яв

  Ты’’ яхана, Нюдя яхана П.А. Явтысый -  паднана нява соясь

Неняӈг’’ ирийна ӈоб’яӈганя яляхана ӈарка паднана’’ няна’’ Прокопий Андреевич Явтысойна ним’ ялядась. Тикы ялям’ «Илебц» театрава пилибт’’ ӈоб’ нерня минреда’’. Пыда по’’ тяхана’’ театрава’ сертадась. Тамальӈгана сидна’’ ма’’лабнанда масьты: – Ма’’лэйдов’, ненэця’’ хибяриӈэ’! Хар’’на’’ вадава нерня минребна’’ тара’’нив’’.

Нява’’ маня’’ тенева’’

Театрана нюртей нюмда – «Тэдармась». Таня’’ ядэртаӈэ’ ӈокаваць. Маркана илена’’ не’’, хасава’’ ядэрць пядось. Ся’’ня театрана «Тэдорма» нюмда сусадаваць, «Илебцӈэ’» хая. Прокопий Андреевич ӈань’ турцеты. Масьты: – Ёльце’’ пэдовада’’, тарана сер’ минреда’’. Тем’ нерня, вадава ӈоб’ соя’’! Хибярина’’, ӈацекына’’ таня’’ намдорӈая’’. Вадава’’ минрера’’.

Этно-культурный центрхана манзарана’’, «Илебц» театрхана сянакода’’ нина’’ Прокопий Андреевич Явтысый со’’яма ялян’ несэй композициям’ хамандаць. Тарем’ паднана нява тензебтемби’’. Ихид’ хамандавы манзаямдо’ толара’’. Тарця вади’’ хамандавы’’, нида’’ ӈобт’ ма’’лавы Надежда Николаевна Талеева. Хамандавы манзаямдо’ тарця вада’’хана нэмбидо’. «Хибяри’’ нина’’, инлезеда’’. Теда’ вертолёт’ мю’’ ӈамдгуна’’… Прокопий Явтысый соя’’ма я няю’ тиӈгуна’’ – Малоземельской’ вынд’ (Нюдя ян’). Тикы яхана ӈока’’ мэбета’’ хибяри’’ илець. Ӈопойдо’ тиртя’ ӈаном’ мэтась Семен Николаевич Явтысой. Тикы’ нямдо’ хой’ тер’’ ненэця’’ ӈатесетыдо’, маймбась ябтабсетыдо’. Нянда нямна Прокопий Андреевич тарця стихм’ падась.

Семёнко – пилот

Нумда мерця тире на’’волць

Тыбэртядрев’ танабида.

Яля’ ибам’ ётадарев’и

Ӈамдэд’’ ярумзь са’’ненарха’’.

Париденя хобадарев’

Нума’’ я нид лехэбтэей’’ –

Хибя тарця тире’’ помна

Тиртядарев’ тирпэй’’нандов?

Тикы тиртяр Семён – пилот

Мерцям’ нись хо’’ вы’ ни тивы’’!

Мэта мэю ӈудаха’’на

Вертолёт’’ тохолавы.

Хаер’’ тю’’уд нянда тёрей’’:

_ Семён нями – Хаер’’ нями!

Мерцян’ вадид нивыд моӈэй’’!

Тиртядарев’ нув’ ня’ тивэн!

Семён хаерм’ манэць тёрей’’:

– Тире’ нув няд тырцаданэй’’!

Ӈарка тирэй тырцейпанэй’’.

Тирте’ ӈанов синдамбиӈэй’’

Хаер’’ тире ӈадаць тёрей’’

– Выма’’, сыркар’’! Семён тирӈов!

Выма’’ Семёнм’ манэць тёрей’’:

– Пондан’ пыдар хуна мэсан?..

Округна Нюдя яхана

Тиртя’ ӈаном’ мэ’’мы’ хасава ӈоб’ Нюдя я’ тер ӈэвысь. Манзараванда мальӈгана ӈока’’ яханда турмы’’ ӈэсьты’’. Тыбэртя’’, геолог’’ ӈэя’’ нямдо’ ӈатесетыдо’. Нюдя ян’ маня’’ ӈод тэвына’’. Ти’, вертолёт вы’ я’ ни ӈамды’’. Прокопий Явтысый иле’’ма ян тэвына’. Мюсер’’ма яда тюкохона ӈа’’. Таӈы неда’ мюмня ӈэдалёб сыра мандал’’ӈэ сэрако ӈамдэд’’ вадёвы’’ ӈэсеты’’. Тикы тарензя’’ ӈамдэд’’. Инзелеб’’нанда ӈопой тарця тарензь’ хыно’’ӈа.

Таӈы недавна ӈэдалёб’’ монзи лахаць’’ ниня ӈока мараӈга няръясеты. Холкамбэй мараӈга’’ саць ӈамнелы’’. Мараӈга’’ вадюданвандо’ мальӈгана сэрако ӈамдэд’’ ӈэсеты’’. Сэр’’ ӈамдэкад’ лахаця’’ сэрако’’ ӈэсеты’’. Ява’’ мал’ сэракоӈэ хэсеты. Сата мерця тоб’’, сэр ӈамдэд’’ яхад пу’’ласетыд’’. Харвабата инзеледа’’ ханзер’’ сэр’’ ӈамдэд’’ хыно’’ӈа’’. «Мараӈга’’ сэр’’ ӈамдэд’’» стих.

Вына’’ ниня хуркари яха’’ ӈока’’. Хусувэдо’ харта сёмда мэць иле. Ханяӈы яха’’ хоркадяӈг’’, ханыӈы тораляӈг’’. Пирци’’ помна миндя’’ яха’’ лохортасавэй’’ ӈэсеты’’. Лохортито’ мун’’ ӈахат сосеты’’.

Лохорта

Выни’ мунэй’’ лохортаӈэй’’

Ялумд’’ немов сидёмбиӈэй’’

Ими’ хартов лохортаӈэ

Яни’ сё’ мунм’ минарӈанэй

Мюсерць недов сёнзян мюнёв,

Яха’’ итрев’ ялумдархов’.

Пирця’’ помна лохортархов,

Нядэй’’ нядан идартархов’’.

Выни’ ӈарков лохортадрев’

Пили’’ ян нид муно’’ӈамэй’.

Нядан хибёв идарпатов

Вада’’ ныхым’ хоренгуӈэй.

Вына’’ хибёв тыдо’ няцей

Нядан пилибт’’ идарпатов,

Сяхарт’ пэдам’ вуни’’ хоӈгов’’.

Сейто’ мэнебц’ нядаӈгудов’’.

Мюдэй’’ табси? Мюсерпатов’’.

Сеян мэнебц нядан ӈэрпэй’’…

Нини’’ я’ понд’ яха’’ итрев’.

Выни’ сёӈэ лохорӈамэй’.

Ямда сяӈадась, лэтбидась

Ханяӈы яха’ хибяри сейхана пили’’ хаюсеты. Паднана няна’’ сейхана ӈока’’ тарця яха’ илець. Харта ямда сянда’’, лэтбада’’ хибярись. Выӈгы’ ява’’ тахабтамбада ӈадиворць Прокопий Андреевич сейда есьты.

Хасуюдимдей похо’’на падвэхэнанда Прокопий Явтысый янда хобацяхана нядэй ӈэма тибевормам’’ мание’’, ида’ саць вэва ӈэсь тарця стихотворением падвы.

Нядэй вына’’ ниня тянё нись ӈа’’.

Ёря хобадарев’ мяртёсеты’’

Теда’ яна’’ ты’’ терця’’ хад’’мана.

Ядэрмандо’ сер’ нядэй ни’ хомбю’’.

Тына’’ нядэйси’’ нялябэйраха’’.

Пэдабэйдарев’ ӈодь’’ ядэрцеты’’

Вына’’ сарпя’’ понд’ хабэй вэбадарев’,

Ӈарка нямдудо’ ха’’муртарха’’.

Вездеход’ неда’’

Пирци’’ пою’’мана пэбтюдарха’’

Нядэй ӈэ’’ма’’ я’’ мовы ӈобаӈэ.

Мядырми’’на’’ понд’ тибеворцеты’’

Вына’’ хибяри’’ хадодамдо’ пюрць

Сата’’ саӈодо’ тэӈэ пэдаӈга’’

Тыто’ сарпи’’ мюняхаел’’ ӈамдӈга’’

Мюсьлави’’ мюня сей’’ тапаёрӈа’’.

Сава ил’ тован’’, ӈабцата, паднанава’ саць пун’’ры! «Сёнзя’ныхы» тарця падвэда таня. «Тахабтавы неда’’ сейкон мюня ситнарха’’. Туселпэй ив неро’ таркаӈэ ирнариӈа..» тарця вади’’ Прокопий Явтысый «Мюсер’’ма яв» падвэхэнанда мэ’’ӈа.

Мюсер’’ма яв

Ты’’ тоб’’ мун’’ я’ таха’’мана сё мэтараха’’.

Ханибцёр ӈань’ тахабэй пидям’ лэтбариӈа.

Мюсьлави’’ ёни’’ тыбэрти’’на’’ сёнзи’’ тотрев’

Таӈгодарев’ ялумзь нердани’ ӈань’ ӈармэрха’’.

Тюку мюсьлави’’ ӈамдэдо’’ сяк’’на ӈаць ӈэ’’мами.

Ини малхана нердани’ теда’ яднарха.

Ӈа’’и ӈань’ мюд’’ нарэй сидевы яхакодрев’.

Вы’ ний ян’ хэня ябто’ пумна хайнанараха’’.

Теда’ буровой’’ вы’ неда’’ мю’ еся тебӈэ.

Ютвэдрев’ лэмбарако’ ни’ саркувэрха’’.

Тахабтавы неда’’ сейкон мюня ситнарха’’.

Туселпэй ив неро’ таркаӈэ ирнариӈа…

Яда ё’’маӈгад ханибцёр ӈань’’ нись харва’’ тий’’.

Ӈо’’ли тёрхана ё’’мы пидям’ сянзь яртарха…

Ябта’ тотрев’ хаел’’ пеӈгани’ тэри ледре’’.

Ерпэй я нибя’ тотрев’ сейкон нид ситнарха.

Ты’’ яхана илева’’

Паднана няна ида пилибт’ харта хибярита нямна ядэрцеты. Харта ямда мэненась, харта вадамда нерня пэртясь. Хари’’ вадам’ юр’’мбвам ханярина ваде’’цетыда. Вадана’ нямна падвэда маля таня. Прокопий Андреевич ӈока’’ ныхымда вадава нерня минрева’’ серт’ масьтесь. Паднана няна’’ паӈгуда тыбэртяхат’ пере’’. Илеванда мальӈгана хоян’ ӈока’’ тэворцеты’’, хойхана мюсерта’’ нида’’ ӈока’’ лаханась няцьты’’. Тыбэртя нямна ӈэда падвэхэнанда Прокопий Явтысый тарця вадида таня’’: «Ты пэрпа’’нов’’ нема яӈгусетэй. Ерво’ сядо’ ваней сейцетынов’.»

Тыбэртява

Яля’’ то’ нидэй мюсьлава’’ ниӈэй’.

Сарё’’ хавнаёв’’, сыра’’ вывнаёв’’.

Тяхы’’ мюд’’ хэ’’мёв’’

мер’ манэт’ нинов’’.

Вына’’ маймаӈэй мер’ вуни тутэй’’

Тыбэртявов’’ – мюсерць хибяривов’’

Ямб неда’’манов мюдо’ минревов’’

Тэси’’ хаюба’’нов’’ – хась пиртавов’’

Вына’’ ты’’ сарпёв’’ таня вэнраёв’’

Ты пэрпа’’нов’’ нема яӈгусетэй

Ерво’ сядо’ Ваней сейцетынов.

Сиек мерця’’манов ханцетывов’’.

Илебц’ вар’ нидэй ярэрцетывов’’.

Сарё’’ хавнаёв’’, сыра вывнаёв

Мюсьлави’’ недов халтаӈгу’’ нидов’’

Хибя яна’’ сярэй’’ сянзь пэрпатов

Паӈгой мерцяха’’нов ни нуйраӈгов’’.

Хусувэй падвэхэнанда Прокопий Андреевич пыхыдамда ӈэрм’ вында’ нюӈэ’’ ваде’’ӈада. Харта якоцямда небядарев’ саць мэнедась, соя’’ма янда ед’ хуркари сава вадакоця сяхари’’ мэӈась. Хусувэй падвэнанда ямда мэневада со’’. Падвыда Валентина Тайбарей сёӈэ’ мэцьтыда.

П. А. Явтысый илевы’’ ӈэбнанда тюку по’ неняӈг’’ ирий ӈоб’яӈганя толыркана сиднтет ю’’ сидя пода’ пангусь. Тикы яляхана паднана нява тензебтехова’’. Ӈарка паднанава пилибт’ тенеӈгува’’.