Юлия Талеева

«Няръяна ӈэрм» нюбета газетахана Няё Вэнго манзара, пыда явнанда ӈэдалёрманда’ сер ӈока лаханако’’ падбасеты’’. «Хасава ӈацекы» лаханако нюртей’ пелямда тюку яля толада’’.

Нянзяда Мынико Итя Ӈабтеня яв’ сядо’ нимня мерця’ сер’ пу’’лары. Тарем’ сырпата, хасава ӈацекэця яв’ мраковна сюрамби. Маниеб’’нанда, ӈудаханада ӈоб’ неро ӈынеӈгада, сидя неро лукцяда. Сидя неро муӈгацямда минда ед’ ӈэдаб’’нанда, ян’ ха’’амванди’ нерцю’ ните’’катанди’ ня’’марцетыхаюда.

Маня’’ яханана ненэцие’’ тенз’ мэта поӈгана харто’ вадамдо’ мэнена’’, харто’ культурамдо’ теневана’’ хибярина тянё ни’’ӈа’’. Хибяри’’, хуний вадамдо’ тю’’у пэрӈа’’, культурамдо’ манэ’’лабтамби’’. Ӈокаюв’ тарця хибярина ӈока по’’ ямбан «Илебц» театрхана сянаку’’.

Таняна хамандавы программыдо’ манэ’’лабтавась ханяримна ӈэдалёрцеты’’. Сюртевы’’ ядо’ маля ӈока. Маня’’ нина’’ округна ӈэсымна харвась ӈэдалёрцеты’’. Тюку ирийхана театрхана сянакода’’ нина’’ Салян’ тэворӈаць. Ӈэсыхына илена’’ хибярина сиддо’ ядабтабиць. Нина’’ Салян’ ӈэдалёрмамдо’ ваде’’ӈа’’.

Индига’ ӈэсыхына тохолкода Татьяна Юрьевна Давыдова манзара. Тикы тохолкода’ няюв нини’ маля няхар’’ юд’ мян по’’ ямбан теневыни’. Радиона манзараван’ мальӈгана Няръяна март’ тобнанда, харта ӈэсында, манзаянда нямна ӈока вадам’ мэцьты’’.

Тюку ирийна си’’ив яӈганя толыркана Татьяна Юрьевна мат’’ ю’’ помда ядтась. Маля ӈарка не, мэбета тохолкода. Тюку’ мэвахана Няръяна март’ «Учитель года» конкурсан’ товысь. Заполярный районхана’ пирдырта’’ тохолкода’’ поӈгана нюртей этапхана нерня тарпвыць. Нябимдей этапамдо’ теда мэ’’ӈадо’.

Тюку по’ӈарка пэвдэй’ ирийхана округна сиднтет ю’’ самляӈг пом’ ядабта-ӈгува’’. Ӈарка яля’’ха’’ хамяковахана тарця хибярина нямна вадина’’ мэтава’’, хуний ӈока ныхымдо’, теневанамдо’ округна вадюданван’ масьтець.

Ӈопой тарця мэбета ненэця’ Николай Егорович Ледков ӈэвысь. Тюку по’ хасуюр’’ самляӈг пода панысь. Пыда – ты’’пэртясь, сайнормахана мэвысь, Ненэцие’’ окрисполкомна предсе-дательӈэ’ манзарась, Верховный Совет СССР депутатӈэ’ няхармэвна тэравысь. Илеванда ямбан сертавэда тянё ванись’ ӈа’’. Тикым’ теда илена’’ хибяри’’ тенедо’. Няръяна маркана тамна тарця хибярина иле’’, хуний Николай Егорович сэвхана манэць’ теневадо’, тенедо’.

Я’ сяр ниня ӈудидо’ мэта’’ ненэця тянё вуни’’ӈа’’. Маня’’ яханана тарця хибярина’’ ӈани’ таня. Мел’’ ненэциена округна ӈэсына’’ иле’’, маркана иленя’’ поӈгана таня’’.

Пыдо’ ӈуданато’ сертавы’’; сэвхана, ин’ мэёвна еримберта’’ манзаи’’ манэ’’манзь’ ӈока ма’’люрцетыва’’. «Мел манзарана» таремъюв’ нюмдевы’’ выставка яханана хусувэй по’ танесеты. Тарця серкана этнокультурный центрхана манзаранина’’ сидна’’ маймбтебсеты’’. Мел’’ нина’’ манзаи’’ ӈатесетына’’, мел’’ ненэциена нюби’’ теневына’’. Тарця ненэциена харто’ манзаидо’ ӈани яхана илена’’ хибярихи’ манэ’’лабтабавась ядэласьтыдо’.

Маӈггабада тасу’ хаби маймба мяканда салъй’’. Хабэй пухуцям’ ханакохана валӈада. Неранда няна параӈода’ харад’’ ӈадимя’’. Харад варан’ пи’’ таркахат мядиком’ серта. Пухуцям’ сэдоранадарев’ ӈабтада. Сяланда ваӈгхад харм’ паклё хае. Параӈода’ мя’’ ёсана вуни ӈа’’ – мят’ мятю. Параӈода’ сидя не нюда ӈэвэхэ’. Ӈахат товы ӈэсь ситя сававна мядолабта’’. Хане’’мида няхата ваде’’ӈа. Халям’ ӈокавна хадавы. Параӈода’ мякна сидя яля’ мядоӈа.

Хойхана мюсерта’’, хойхана манзарана’’ ненэциена маня’’ яханана тены’’ похо’’на сацьри ӈока ни’’ӈа’’. Округханана тянембёвна ёнаркад ва’’ӈа’’. Ӈокаювдо хасава’’, тены похо’’на хойхана мюсерта’’ не’’ тянё’’. Ӈарка яхана, Канин няна некоця’’ хасавидо’ нядабась вымна тамна мюсерӈа’’. Ханяӈы яхана тамна нянэй мякана иле’’, нюкцидо’ тоходанвась хэвандо’ ӈэсонд’ хэвханандо’ вадюдана’’.

Ваеравы си’’ивхана маркана иленаӈэ’ ӈани этнокультурный центр’ мякана ма’’лэйнаць. Тюку мэвахана сид’’на’’ Галина Григорьевна Тайбарей ма’’лась. Тикы няна со’’яма ялям’ ӈобкана мэ’’ӈаваць.

«Илебц» театрава округханана ӈока по’’ ямбан манзара’’. Таӈок по’’ ямбан вадамдо’, культурамдо’ мэнена’’ нина’’ таняна ма’’люрӈа’’. Хибяри’’, хуний манзаито’ пуд маймбась репетицияхато’ ядсеты’’.

Си’’ив по’’ тяхана Россияна иленаӈэ’ тарця юн’ намдаваць: сидя ёнар’’ тетимдейяӈганя похона Сочи маркана олимпиада ваераӈгу. Тамальӈгана саць пон’ ӈэдархась.

Округна толаӈгова’’ хардахана ӈэрм’ ненэцие’’ отделкана манзарана’’ нина’’ ваеравы’’ яляхана маркана илена’’ ненэцие’’ ма’’ламбиць. Тюку’ мэвахана тарця серм’ таслабиваць.

Отдел Севера манзаям’ пэртина едэй клуб’ нэмбиць, литературно-этнографический клубамдо’ таремъюв’ нюмдедонзь «Толаӈго книга». Тад’ нерня таняюв’ хусувэй литературам’ мэнена хибяри турць’ пиртада. Ӈобкана ма’’лась хибярина’’ ӈэрм’ тенз’ ненэцие’’ паднана’’ нямна лахарёдо’ мэта’’, тикахад’ падвы’’ манзаидо’ толабаӈгу’’. Клубан’ турта’’ нидо’ ӈод нидо’ юрбаӈгу’’, со’’яма яляханандо’ няхандо’ сейхад’ миндя’’ вадидо’ хэтбаӈгу’’. Отдел Севера манзарана’’ вадавна: – Тарем’ ма’’лёвахана нина’’ ӈод саваркавна торомдабгуна’’, несэй хибяри’’ толаӈгова’ хардахана турта’’.

Ӈэрм’ яхана ты’’пэрма сер’ ӈахы’’ похот’ миӈа’’. Нянэй ненэця’’ ӈод’ янда’’на’’ илебнандо’ ӈод тыдо’ пэрць ӈока по’’ ямбан мюсерӈа’’. Тыдо’ лэтби’’, ямдо’ сахарамби’’, нюкцидо’ вадамби’’, харто’ иламдо’ мэ’’ӈа’’.

Сямбир’’ я’ниня’’ таремъюв’ иле, хибяхарт’ нида’ хэтгу. Сян’ ёнар’’ по’’ ӈэдакы? Иринана’’, нисянана’’ сер’ иле, ханярина ненэця’’ нерня минредо’. Тына’’ толыр’’ хусувэй по’ ӈокамдана, валакада ты’’ хадырць’ ява’ тянёмдана. Ханяӈы яда’ нядэйсяламзяна. Хойхана мюсертина’’ тенева’’, валакада нядэй яхана ты’’ хасена хадырӈа’’.

Маня’’ яханана хусувэй ӈэсыхына тохолкода’’ харто’ манзаидо’ минре’’. Нянэювна нюдяко’’ ӈацекы’’ тохолабдина хусувэй ӈэсыхына таня’’. Холгов’ ӈохона манзаидо’ теневана’’, мэнена’’ нина’’ ӈацекыдо’ тохоламби’’.

Ӈокаювдо’ ӈока по’’ ямбан’ тикы ӈэсыхына манзара’’. Хусувэй тохолкода ӈацекы’’ тохолабванда’ хавна харта’ ӈод илеванда ямбан’ тоходансеты. Ёльцянда’ тэвась е’’эмняндо’ хамадавы курсха’’, семинарка’’ ӈэдалёрцеты’’. Ӈацекэхэна’’ тохолкова’ сер’ мэкад’ ӈэва’’ е’’эмня несэй манзаи’’ тохолкода’’ пюрцеты’’, торомдабсеты’’.

Ханты-Мансийский округхана ӈэрм’ тенз’ мэта хибяри’’ иле’’, ӈокаювдо’ хаби’’. Харто’ илевамдо’ мэ’’ӈа’’, хари’ паӈгудо’ тене’’, хари’ вадавнандо’ лахана’’, нюдо’ тохоламби’’. Пудана’’ похо’’на хаби’’ поӈгана ӈод тарця сер’ ӈадимданы’’ – вададо’ янамбовна пуня’ миӈа’’, тены’’ пона’’ соявы’’ ӈацекы’’ вадавнандо’ лаханаван’ сацьри нинарха’ харва’’.

Я’ мал няна илена’’ ненэця’’ поӈгана ярабцм’ мэта’’ хибяридо ханярина иле’’. Ӈопой тарця хынокад’ не Панаевск’ выӈгана таня, тикы не Елена Токливна Лаптандер. Пыда няданда теда толавнда ярабцм’ падвы Няё Вэнго. Хэбидяко ярабц’ нюртей пелям’ теда толара’’.

Страницы