Вы здесь

Ин ӈут’ ха”мы”

Я’мал депутат’’ ӈэвахана С.Н. Харючи’ няюв

М.Я.Бармич’ нюм ялям’ мэ”ма ин ӈут’ ха”мы”. Санкт-Петербургхана саць ӈахэт Мария Яковлевна Бармич, маня” яна” тер, иле, Ӈэрм хибяри” тохолкурма институтхана (ИНСхана) манзара. Тикы институт А.И. Герцен’ нюм’ нюбета РГПуниверситетхана ңа. М.Я.Бармичан’ ненэцие” вадан’ тохолкурманзь Ӈэрм’ ямгы” выӈгхат хибярид харто’ ӈацекыдо’ ӈэдарамбидо’.

Юнета нява

Юнета, Нумгад тавы нева” Канин Саляхана соябэй, таняна ӈод” вадёбэй. Нюдяко Марьяко выӈгы илебцм’, ӈацекы мякы манзаям’, сянаковам’ саць сававна теневадась. Выӈгана вадюбэй нив ңа’. Ӈоб ” мэва хынокад Ардеева Лизавета ня’ лаханорманди’ мальӈгана ӈобкана иле”мамди’, сянаковамди’ тензибтембихинзь. Ямб сыра’ ямбхана пихина талбэй ня”мена сырахад сяйник, педак, хумка, едко сертамбавэхэсь, тарем’ сянаковэхэсь. Нямдко”, ӈухуко”, лынзекова’ нямна ӈобтарем’ лахакурӈаханзь. Мань мунзипой инзелеманзь, ихинян ибедорӈамась, ӈамгэсь сырэй сянако”мамди’ Мария Яковлевна «Ебцотако тохолку» книгаханда нивэда пад’. Тикы книгада нюдяко тоходанна” ӈацекы” е”эмня сертавы. Маня” илханана” хусувэй хибярин’, ненэця вадан’ тоходаннан’, «Ебцотако» сава нядаӈгодаӈэ тараӈгу. Тарем’ ӈа”нив. Маня” яханана” тоходанбэйӈэсь, нюртей манзаяханда лабцебэйӈэсь, Ленинградан’ тоходанвась ӈэдарамбэй харта яханда ни салъй”. Петербургхы ученой манзая сита нив мадар”. Пыда падар” серка”на саць са”мы, ӈарка ученойӈэсь, А.И.Герценм’ нюбета РГПУ’ профессорӈэсь хая. Ненэця вадавна хуркари тэнз учебник, словарь, толаӈгобцие тюку тендад падби. Мария Яковлевна ученой поӈгат ян нюртейӈэ пяк’ букварьм’, тамна сидя яӈор мэта пяк словарьм’ серта. Тикы хавна энец”, ӈганасан” вадан’ студент тохоламби. Ненэця вадан’ тохоламбава, едэй ученой вадамбава серка”на няданда мэёрка, саварка хибяри яӈгодараха. Пыда падвэ”эмнанда Россияханана” илена ненэцял, ӈанияндер хибярир ненэй вадам’ мэць тоходана”. Марка”на, ӈэсыхы”на иленя” ненэцие вато”омна ӈэда илм’ тохоламби”, выӈгы илан’ торумдана”. Маня” яхана”, Ямалан’, Таймырт’, Москван’ и ӈудата ӈева” ӈока хамбэй, ӈока ӈэдалёрпэй, ӈэрм вади” нямна ӈока хибян нядаӈгомбэй. Сямянхат ӈарка серӈэ луца вадахад ненэй вадан’ «Закон’» падна”мам’ тасламбидм’. Ямалндер” М.Я.Бармичан’ енась сита редактор”ӈэ хамэдонзь.

Мэбета вадам мэтава

Юнета нява”, ивъер” манзаранар, «Законм’» малханда тэвравэдась. Норвегияхана, Финляндияхана, Аляскахана, Венгрияхана конгрессха ”на, форумха”на, симпозиумха”на, конференцияха”на мэбэй, манзарабэй. Те”ны, май ’ ирийхана ваеравы международной конгрессхана Яха Янхунен, Хельсенки университет’ профессор, мамысь: «Мария Яковлевна – тохолкодав. Хасую” яӈганя потнаӈэсь си”ми ненэй вадан’ тохоламбись, ӈобкана ненэця вада’ нямна ӈока научной манзаям’ сертанись».

Мария Яковлевнана” Бармичана” товы юбилейда Ӈарка Хэбидя яляӈэ мэпэй. Нюртей сидя яляхананда Международной конференция ӈась. Маня” ӈокась Россияндерӈэсь, тамна Финн’ яхад, Хельсенки университетхад товы профессор Яха Янхунен сабе ӈока саву”лана вади Мария Яковлевнан’ мэ”ӈаваць. Яха А. Янхунен Мария Яковлевна ня’ ӈобкана манзара”мамди ’ нямна лахарёда мэ”ӈась.

Маня” юнета нева” тамна Тапани Салминен ня’ ненэця грамматика’ нямна паднаӈахась. Тапани нюртей Международной самодистика’ нямна ӈэда конференцияхана лахарём’ мэ”ӈась, грамматика’ нямна ӈэда падарм’ манэ”лабтамбись. Тикы конференция Будапештхана ӈась. Мань лахарёв конференцияхад ха”авравась, тарцям’ хари” яхана вадець таранараха.

Сидя пудана по школахана тоходанни е”эмня «Просвещение» издательствохана сертабада учебникда (хар”н манэ”ңавсь) хусувэй ненэця вадан’ тоходаннан’ таралты ’. Падбэй Канин салиндер’ вадам ’ минрена словарьда ӈока тоходаннан’, ученойха” таралты”, тохолкодаха ”, тамна ненэй вадам’ тидхалембадаха” таралты’. Валакад книгаӈэ серта тара” нив. Тикым’ УКМНС’ ненэцие” «Ясавэй» (ханярина нюртейӈэсь ӈэвнда) ассоциация’ ня” валакада тасла мянтади’.

Ихид’ лаханаць

Ӈарка сер”ӈэ А.И.Герцен’ нюбета РГП университетанда М.Я.Бармич’ нюм’ ялян’ сертавы сборникм’ тасламбидм’. Таняна ӈани ученой” манзаи хавна Мария Яковлевна’ ӈока падвы манзаяда печатайбэй. Ӈарка сер”ӈэ нюм’ ялянда мэта’ лэмбаран’ ЯНАО’ медальм’ лабцитевам’ тасламбидм’. Маня” округна” медалькад «За особые заслуги перед Ненецким автономным округом» ӈаркарка. С.Н. Харючи, Ямалхы ӈарка сюдбя ӈаркта, медаль хавна, тамна сян ӈамгэм’ мядонзэйӈэсь ми”ӈась. Саво”лана вадида ёена хайнаць.

Маня” округхадана” ӈобтарем’ сава мядонзэй мипэясь (тикы нямна вада” тяхакуна мэпэй”). Таймыркад ӈо” Болина Д.С. мядонзэйсавэй ӈока саву”лана вади ненэцяӈгат, энецхат, нганасанхат тэврась. Харта Мария Яковлевна, юбилеемда мэтаӈэсь, хусувэй хибярин’ нюм’ яляханда едтевы «Самодийский эпос – ямидхы сё – nenets legends» Надежда Выучейской ня’ сертавы книгамда ӈудандерӈэ мипись. Юркад вата книгам’.

Няхарамдэй яляхана Бармичва” хардаханда тобэй хибяри мядолабтамбись. Тобэяр ӈокась. Малмбоё” маймба лахарёдо’ выӈгы мядонзасавэй мэ”ӈаць,

Ненэциед маймбиңэй”

Пыдов индов ватов!

Юнетахат юнетанов

Недо’ таняривыеэй!

Тетимдей яляхана конференцияхана ниня мэбэй” ИНСанда манзарани мядолабтабись.

Тикы хавна Мария Яковлевнан’ хардахы телефонханда, мобильникханда ӈока маркат, ӈэсыхыт саву”лана” вада” хайнаць. Сямянхат нюртей Иркутскхад лаханаць. Тадькэд Канин Саляхад, Няръяна Маркад, Индигахад, Санкт-Петербургхад, Москвахад, Дудинкахад, Игаркахад (мал’ ңэсы, марад таслава серта яӈгу). Ямалхы Бармичхат табадавы ӈоб” Санкт-Петербургхы фирма синдетъю” ӈопой роза цветокхад сертавы букетм’ Мария Яковлевна’ хардан’ тэврась. Тикы Бармичидэй я”авлада” хибяри” ӈэвы”.

Санкт-Петербурган’ товы перенида ӈобтарем’ я”авла мэбець нядаӈгуць. Елена, Маша, сидя не папакода, тамна ӈоб”яӈгня потнако Аринако. Сидя потнакохова Ромако хари” сянако тохобэй ӈэдараха. Тамна Галина, не папаконда неню, вэсаконда ня” Мария Яковлевна’ нюм ’ ялям’ мэць ӈокавна нядаӈгухунзь. Инга переняда лахарё”мамда, саву”лана вадида яӈгэрць, сёӈэ мэ”эйдась. Переняхатата Анна Сулетьева вади мэ”ӈась, паӈганда нямна падвы книгам’ нябакуць няханда мядонзэйӈэсь ми”ӈась. Ӈамдэд” букетхава Ненэця вада’ аудиториядо’ пандабэясь. Хардахананда ӈо” ңамдэдо’ нид тоса ядэрць тарась. Тамна сянхава букет студентха” митерпэясь.

Саць’ сава нями’

Мань ӈод” М.Я.Бармич’ юбилеян’ хамеку” нисядум’. Конференциян’ темадув понъе тэрабиманзь. Докладув падхава падавась. Валакада нядаңгодасипой хамадярон сертавы ниць ңэңгу”. Алексей Салиндер Светлана ня” (студентха’, интернэтхана няць няхаюн) пяк букварь’ сидяӈгм’ ӈэдараңаханзь, Таймыркад Сандрако нисянда, небянда (Неняӈг Михаил’, Антонина’) сидяӈг ӈэдарась. Егор, нюн ню, няхаръю” няхар” слайдхад «Презентациям’» сертась. Ӈарка ненюв Архангельскхад ма”лавы”, хари’ сэдвы, тэмдавы сянакун ӈэдарась (сяхаӈгава Салехардахана, Архангельскхана манэ”лабтавын, Няръяна Март’ тэвравдавэян). Санкт-Петербургхана выставкам’ сертамась. УКМНСхана ноутбукдув лакамбой таць, хар”н е”юв нюв хибяхаван’ ми”мэдась. Пыда е”эйда манзаяханан нивы серос’. Ю.А.Талеева, «Ялумдм’» сертабадава”, М.Я.Бармич’ сидяңгм’ тась. Мань лэтравы сидяӈгха”нан Мария Яковлевна пили” хибяри” поӈгана мэвы. Алексей Салиндеркав тамна ңока мэва тарода танясь, пили” нядаңгусь. Нядаңгодаха” Ӈарка вада-спасибо.

Мария Яковленан’ Неса’ Еля’ ня” мани’ вадини’ тарцяць: «Мария Яковлевна, ян сава нями’, Ит ңу маня” няңэна” хаер” инякодарев лимбикавна тэворңая. Няркнана сейкор ңули” пон ла”нарңая. Сёнзяр пили” мэё ңэя. Ңэт ниня, илхананд пили” мэёвна ну”. Мел” мэбета ңудахаюд ңоб” нерня’ сидна” маймбабцон’ тэврамбайха’. Маня” мал’ маймбаңгува”, падвы манзаид сахарамбаңгуна”. Падвы серод нянана”, ңацекына” ңацекэхэ” пилибт” тараӈгу”. Мел”мана мэта илханд ненэвна тидва мян. Хусувэва” харта илмда пыдар сит тотрев минре вунида пират, я”амӈгуда.

Илар тамна ӈока по” паскоювна, тидпой хайная, мирная».

Мань илханан пыдар, Мария Яковлевнаӈэсь, си”ми нябакодарев сахарамбинась, пили” нядаӈгунась. Нум Ӈарка сит лэтрамбая.

Роза Канюкова падвы