Вы здесь

Ӈацекы’’ тоходанась пядось

Вэба ирий’ тось ӈацекына тоходанась пядось. Хусувэй школахана манзарана’’ нина’’ манзаидо’ пэрӈа’’. Тохолкова по’ ямбан ӈацекы’’, тохолкода’’ сертавнда манзаядо’ ӈока ӈэӈгу’’. Тарем’ округна хусувэй ӈэсыхы, маркы школахана ӈэвндя, тарем’ Ненэцие школа-интернатхана ӈэӈгу. Тохолкова сер’ нямна Матрёна Ивановна Талеева няюв лаханакурӈамась. Тикы тохолкода – нядаӈгода нява.

Талеева: Маня’’ школанана тякуйхад ненэця’’ вадам’ тохоламбива’’. Мань’ самлязимдей хасуюдимдей класс ӈэсонд’ манзарадм’. Мал ненэця’’ вадам’ тохоламби’’. Тикы’ хавна начальной школанана няхарамдэй тетимдей классхана вадам’ тохоламбидо’. Тохолкодадо’ Нина Николаевна Артеева. Теда школанана нюртей нябимдей классна яӈгу. Евако’’ ӈацекы’’ теда самлязимдей школахана тоходана’’, хадри’ хардахадандо’ хахаярка ӈэдакы ӈодьбянда таняна тоходананкы.

Теда ӈацекына та’ ямбан ныланавамдо’ мэць март’ тоць, тоходанвамдо’ маля минредо’. Ӈацекына маць, пыдо’ сававна ныланавыд.

Корр: Пыдар’ маля пон’ вадам’ пэртя тохолкодаӈэ’ манзаран’, теда школананда мал’’ ӈацекыда ненэця’’ вадам’ тохоламбидо’? Теда вадам’ пэртя’’ тохолкодахана манзарась саӈго’’ восарка, незеларка ӈэдарха?

– Теда ӈацекына ненэця’’ вадам’ мал’’ тохоламбидо’. Луца’’ ӈацекы’’, ӈысма’’, ненэця’’ ӈацекы’’ ханярид’ товы’’ ӈэя’’, ненэцие’’ школахана тоходана’’, вадам’ малӈэ’ тохолабидо’. Тякуй похона масьты’’: маня’’ школанана ненэця’’ вадам’ ниваць’ тохолабю, тюкона мань’ нив’ тохолабгу. Тикахана масьтыдм’: теда пыдара’’ маня’’ школахана тода’’, ненэцие школа-интернатхана харван’ нин’ вадам’ тохолабгур. Теда мал’’ тохолабидо’, хибяхарт’ нисьты ман’: нив’ тохолабгу вадам’, ним’ харва. Предметва таня – ненэця’’ вада, тохолабидо’.

Тарем’ лаханась: тюку ялян’ хэтась, вадам’ мэта ӈацекына яӈгу’’, вадам’ хамандабда таня. Холговхад’ вадам’ теневана’’ ӈацекэця таня’’. Тякуй’’ похона Варницынан’ таняць, тикы ӈацекэця савовна вадамдо’ теневадонзь. Усть Карахад Анна Валеюв таня, хасуюдимдей классхана тоходана. Тикы не ӈацекен’ няюв пилибт’ лаханасьтыни’. Теда ӈацекын’ олимпиадан’ маля хамадабин’, ӈамгэ тара тикым’ сертамбива’’.

Корр: Ненэця’’ вадам’ теневана ӈацекына нерня тоходанвась хан’’ӈа’’, Герцен’ нювм’ нюбета университетхана тоходана’’?

– Мария Яковлевна Бармич саць саву’’цетыда, масьты: тикы не ӈацекэр’ ёльце сававна ненэця вадавна лахана. Пыда каникул мальӈгана Холгов’ ӈохонда ядэрӈась, таняна манзаравысь. Луца’’ вадавна хэтась: ненэця вадахана хуркари’’ говор’’ таня. Тикы не ӈацекы харта яхананда Холгов говор’ мэта ӈока ненэцие’’ падвысь. Тарця манзаям’ сертавась Ольга Варницынам’ Мария Яковлевна табадавысь. Теда Ольга университетамда ёльцедась, вадам’ теневана тохолкодава нюртей по’ Нельмин’ Саляхана манзарась. Луца’’ вадан’, литературан’, ненэця’’ вадан’ ӈацекы’’ тохолабись. Тюку ялян’ лаханась, мадам’- Ольгава Холговхана манзара, харта янда’ тер’’ ӈацекы’’ тохоламби. Ихинян’ сава, манзаяда таня.

Санкт-Петербург’ маркана ӈацекына тоходана’’, вадам’ тохолабда’’ тянё ӈэбнандо’ ӈод таня.

Корр: Пыдара’’ урокхананда наглядной пособия’’ тэворӈа’’, таня’’? Тяхакуй похо’’на хусувэй ӈамгэм’ тохолкода харта сертабасьтыданё?

– Мария Яковлевна манзая «Ненэцкий язык в картинках», «Ненэцие вада грамматика» манзаянана саць тарана, тарця манзая’’ таня. Тикахад’ ксерокс’ таня теда, хурка материал’ тара сертабасьтына. Таблицы’’ сертаӈгун’, хусувэй ӈацекы тарцяда таняӈгу. Пудана’’ похо’’на мал ӈамгарина таня, книга’’ тэворӈа’’. Валакада тикада вэварха –лаханана’’ ӈацекына тянёмдана’’.

Тикахад’ манзаянана мультфильм’ мэцьтыва’’. Тяхакуй похо’’на Ямалан’ ядэрӈамась, таняд’ тэврамась. Тикахад’ Валентина Няруй таня, пыда мультфильм’ ӈэдарасьты. Дополнительной урокна танябнандо’, тарця кином’ манэ’’лабтабасьтыва’’. Ӈацекы’’ ёльце индо’ ватовна сырцеты’’.

Корр: Матрена Ивановна, пыдар маля ӈока по’’ ӈацекы’’ ненэцие вадан’ тохолабид’. Поӈгнандо’ хуркари’’ таняць: сававна лахана’’, вадамдо’ ехэрана’’. Теда вадам’ теневаван’ харвана’’ ханярина ӈадиберӈа’’, тикы маля’ сава. Пыдар’ ихинят’ сяӈок поход’ ӈацекым’ тохолабась’ тара вадам’ теневаванда е’’эмня?

– Ӈацекы’’ маля нюдякохот’ – хардахана лаханась, тикахад’ детский садикхана, дом малюткахана. Сяӈгова Серафима Петровна няюв’ маркана танеда нюдяко’’ ӈацекы’’ хардахана (Дом малютки) илена’’ ӈацекэци’ мэван’ харванись, ими’ тарця сермана тамна ядэрӈа. Тикы хардахана ненэця ӈацекы тамна таня, пыдо’ няюв манзараб’ вадам’ теневаӈгу’’. Садикхана манзарась ӈани’ тара. Тамна тикы вэва – вадам’ теневана’’ тохолкода’’, воспитатель’’ ни’’ тэвор’’, тянё’’. Теда манзаравась’ турта’’, иб’ ӈод некоця ӈэдарха, валакада вадамда ехэрада.

Интернатхана вадам’ теневана’’ ӈокарка ӈэвы’’ ӈэбнандо’ ӈацекы’’ тэри’’ лаханаӈгуць. Тяхакуй похо’’на школанана Римма Алексеевна Канюкова манзарась, теда яӈгумбэй маля. Пыда ёльце сававна манзаранась. Тарця манзарана ӈокарка ӈэвы ӈэбнандо’ серуна тамна саварка ӈэӈгуць.