Вы здесь

Сайнормам’ манэ’’ӈаваць

 М.А.Семяшкина’ хаса саю’ по’’  тенейдась

Сайнорма’ по’’ мальӈгана ӈацекы’’ ӈэвы’’ хибяри’’ округна хусувэй ӈэсыхына’’ иле’’. Ханяӈы’’ хибяри’’ маля яӈгумы’’. Тарця хибярина хойхана вадювы’’, саю’’ по’’ мальӈгана ныхыто’ пирувна мякана нядаӈгодаӈэ’ тараць. Мария Андреевна Семяшкина теда маля яӈгумы не. Саляхана илесь, сайнорма похо’’на илевамда тарем’ ваде’’ӈадась.

Маня’’ выӈгана илеваць. Мал’’ талрасеты’’, маня’’ ӈацекэриӈэ хаесетыва’’. Наӈгадя яля’ ямбан ха’’лина’’ мэсьтыва’’. Мя’’на мюй тавдабсетыва’’. Ес’’ мяртабсетыва’’, хабэвко’’омна ханесетыва’’. Ито’ тараб’’нанда, ито’ хосеясьтыва’’.Та’’ нернзетыва’’, сыра’’ салабам’ пэрцетыва’’. Салмуй салаба’ ниня едейкосетыва’’, нензнарцетыва’’, сянакосетыва’’. Пэвсюмб’’ небянона’’, нисянона’’ талрава’ пуд тута’’. Небяв ям’ пиреӈгу, ёнзьтыва’’. Выӈгана пили’’ пэвсюб’’ ёӈаваць. Паской сабряв хыдяхат. Сяймахадана’’ мякана’’ хибяри’’ ма’’ласетыд’’. Хынабцо мэцьты’’, вадаку вадецеты’’. Маньхавана’’ ӈацекэӈэ хонара пэртякэна’’. Ӈарка’’ хибярихив пон’’ инзелесеты’’. Тадькэд тю’’уй Шархан’ ямдавынаць. Таняна хибярина’’ хамбалавна ёрмыць.

Ӈоб’’ мэва’ ненэциена’’ ӈоквадо’ ӈэсыхыдна’’ ӈэдалэяд’’. Мани’’им, войнан’ хая’’. Валакада Андрей Иванович, Лиза’ нися, тамна хибяхава хаи’’. Мал’ Армиян’ сайнормась хаяць. Нисяв ӈобтарем хаясь. Ненэциена’’ хэ’’мяхад не’’ ты пэрць лабцеяд’’, тэ’’на мэсьты’’. Маня’’ Анисья Дмитриевна’, Лёка хаса небя’ ня’ ӈопой мякана илеваць. Яля’ ямбан яӈгосетыхы’. Мань Осян папакон ня’, та мальӈгана яля’ ямбан пихина сянакосетыни’. Мотя нябакоми’ сидни’ сяйлабтаӈгу, мани’ ӈань сюрбермась хэсьтыни’. Сыра’ мальӈгана мяд’ хэвхана мэсьтыни’.

Тадькэд ӈань тю’’уй Шаран’ тэвына’’. Таняна небяв пекарняхана манзарась. Вылка Наталья няньм’ ябцба сита тохолась. Небяв тикы пекарняхад война’ пуд хаясь.

Сидндет походан тоходанванзь пяв. Сидна’’ ӈацекэӈэсь Табседен’ хана’’. 1942 пось. Пэвсюмб’ сидерона’’ париденя тохоцяхана пили’’ талыць. Манзьты’’, ӈобкарт ту сэвкэця ӈадьбата ни тара’. Классхана стол’ ни’ стул масьтесьты’’, стул’ ни’ – лампам’. Ти тарем’ паднасетыва’’, толанзёсьтыва’’. Керосин яӈгоб’ сальням’ лэемдасеты’’. Нюртей тохолкодав Вера Ильинична Баданинась. Пыда хавнанда Ксения Петровна Валейская, тамна сян тохолкода школахана, интернатхана манзарась. Ӈобкарт луца ненэця’ сидна’’ тохоламбиць’. Тохолкодина’’ масьты’’: «Тёмбявна паднада’’, падарма’ саць тянё.»

Ӈарка ӈацекэхэт Мотян хавна те’’ны’’ Федосья Егоровна, Павел Ефремович, Александр Выучейской, тамна сян тоходанась. Ӈарка’’ хасава’’ ӈацекы’’ мал’ сайнормась хаяць. Сямянхат вэвако 1943 по ӈэнарахась. Ӈани ханяӈэхэ’’на ниваць тоходан, школахана тецись, пя яӈгусь. Интернатханана’’ ембдё мальцята, пибита юседасьтыва’’, хонёсетыва’’. Нельмин Саляхад Марфа Филипповна тось, яв паха’ няд пядо’ тэврась. Ӈацекэӈэсь хар’’на’’ пилинзюваць, пэтаваць.

Тикы похона ӈаврава’’ тянёсь, едндерӈэ ӈэбте ӈамзахартм’ пиребиць. Кашам’ табто’, тикы ӈаврава’ хыдяна’ ӈыладм’ ӈодь’’ талбасетыда. Хашка таӈэ ханяӈэхэ’’на ниня манорэця няньком’ ӈаворцетыва’’. Ханяӈэхэ’’на небяв ябцбэй нянькомда, яв икад тавы ӈарти’ туцавэй ӈэдарасеты. Маня’’ мандал’’ӈэ ӈарти тукана палтабэй няньком’ тэри ӈаворцетыва’’. Хасалпэй яв и’’ тамна някм’ хаесеты. Не’’ няк тобак сэдбасеты’’.

Табседе’ хэвхана наваӈгам’, сайкам’ пэрӈаць.Ти, пэвсюмбдькона ӈацекэӈэсь подышкына’’ таӈга’’ сядхалесетыва’’, пахан’ халякодава’’ хосеясьтыва’’. Ӈаворман’ нива’’м харва’’. Яндахат сян мандалэцяӈэ халякодава’’ вэрдабсетыва’’. Еня вэсако тёрсавэй тараси’ сюрберцеты, вада’’анда сидна’’ питарпасеты. Ӈопой ян’ сюрбаванда сер’’ няби яхана халям’ пэрцетыва’’. Пуня’ сюрбаванда сер’’ маня’’ нюдякоӈэ ӈарка ӈацекы’’ ӈудахат нямгадё салаба’’ лекахэй явна санарцетыва’’. Нюдякоӈэ пинсетыва’’. Ӈаврана’’ нядмакохо’ тасьтыва’’.

Таӈы каникул’’ мальӈгана ян паха’ вархана илеваць. Небянона’’ халуманзь хэсьты’’. cян’’ яля ёрцеты’’. Маня’’ паха’ вархана сянакосетыва’’.